Aydan Aksakal, merdiven, 2019

merdivenin üç yönü var:

ilk yön, ileriye uzanan yatay yol. bu yol dinlenmeye yani yorulmadan dikey doğrultuda hareket edebilmeye yarar. merdivende ileri yön vardır da tersi yoktur. geriye gidilmez merdivende, hep ileri.

ikinci yön, yukarıya uzanan dikey yoldur. bu yol bizi varacağımız yüksekliğe ulaştırır. işte bunun tersi vardır, o da merdivenin üçüncü yönüdür. üçüncü yön aşağıya uzanan dikey yoldur. bu yol bizi varacağımız alçaklığa ulaştırır.

ikinci yön ve üçüncü yön dikey doğrultudadır ve her ikisi de aslında aynı yoldur: kimse, sadece yatay doğrultuda yol almak için merdiven kullanmaz. belki bunun istisnası olarak üst geçit veya alt geçit gösterilebilir. ancak merdiven orada da yatay yoldan vazgeçip tırmanmaya/inmeye yarar.

merdivenin amacı dikey doğrultuda iş görmektir. basamaklar sizi çıkacağınız veya ineceğiz yöne götüren kısa yollardır. merdiven sayesinde dikey yolu almak kolaylaşır. galata kulesinin merdivenlerini düşünün. çeşit çeşit basamaklar döne döne sizi önce kırk metreye ve sonrasında da yere taşır. veya bitmek bilmez bir yokuşun kenarına inşa edilmiş ince uzun merdivenleri düşünün. böyle merdivenler yatay olarak da yayılmış yokuş yolu parçalara ayırarak yolcunun işini kolaylaştırır. merdivenin dinlendirici işlevi burada daha belirgin olur çünkü yokuşta duran, yuvarlanır.

nihayetinde merdivenler, boşluğun basamaklanmasıdır ve çıkışta da inişte de aynı yolun yerini tutar: “yukarıya ve aşağıya, yol bir ve aynıdır”[1] ve “yol dediğimiz bir boşluktur”[2]

âlâ! tırmanalım/inelim öyleyse.

Burak Çakır

_____________ [1] Herakleitos, LM9D51. [2] Lǎozǐ, Tao Te Ching, çev. S. Özbey, Türkiye İş Bankası, s.4, IV.